Kaynak Teli Nasıl Seçilir?
Kaynak teli seçimi prosesin en önemli adımlarından biridir. Yanlış tel seçimi bir çok sorun doğurabilir. Doğrudan katılaşma çatlakları, gözenekler, soğuk çatlaklar gibi problemler oluşturabileceği gibi kaynak sonrası gözle görünen bir sorun olmasa da malzemede mekanik değerlerde kayıplar yada mekanik değerler arasında ki yüksek farklardan ötürü gerilmeler meydana gelebilir. Bu artık gerilmeler, malzeme yüke maruz kaldığında yırtılma ihtimalini artırır.
Kaynak tellerinin teknik künyesinde var olan terimler,
Genellikle ilk okuduğunuz alan telin normudur. Hem EN ISO hem AWS normunun değerlerini görebilirsiniz. Biraz altında kimyasal ve mekanik değerler yer almaktadır. Bu alanlar tel seçiminde hayati önem taşır.
Kimyasal değerler de kaynak teli içerisinde ihtiva eden element oranlarını görürsünüz. Bu oranlar, en üstte yer alan normun onayladığı değer aralığındadır.
Aşağıda PİTTARC SG-2 telin teknik künyesi mevcuttur. Bu veriler üzerinden inceleyelim. İçerisinde yer alan min-max elementleri görürüz. Ana malzememize yakın değerlerde olmalıdır.
Kaynakda esas olan Akma mukavemetidir. Malzeme akmaya başladıktan sonra bozulmuş kabul edilir. Nerede kopacağı ise emniyet açısından önemlidir. Kopduğu zaman risk teşkil etmiyorsa direkt akma mukavemetini baz alabiliriz. % uzaması elognation olarak ifade edilir. % uzama değeri arttıkca malzeme çok daha sünek bir hale gelir. Yüzde uzamalar arasında ki yüksek farklar da gerilimler oluştururlar. Çentik darbe testi, malzemenin farklı sıcaklıklarda farklı dayanım özellikleri gösterdiğinden minumum derecede kaç joule'luk darbeye dayanıklı olduğunu gösterir. Yukarıdaki Pittarc G6 tele göre -40 derece de 47 j dayanım veriyor. Bu sıcaklıkda 48 j'luk bir darbe bu tel ile kaynatılmış malzemeyi kaynak bölgesinden kıracaktır. Yani tel seçimi yaparken servis sıcaklığını göz ardı etmemeliyiz. Titaniğin batmasında ki en büyük neden budur. Düşük sıcaklıklar gibi yüksek sıcaklıklarda da sonuçlar değişmektedir. İçerisinde sıcak buhar geçen bir bacanın kaynaklanmasında servis sıcaklığı hayati derecede önemlidir. Sürünme dayanımı yüksek olmalıdır.
Örnek;
Aşağıda S355JR malzemenin teknik künyesi yer almaktadır. Servis sıcaklığı oda koşullarında olduğunu düşünürsek uygun tel seçimini yapınız.
Yukarıda incelediğimiz SG 2 teline göre kimyasal özellikleri birbirine çok yakındır. Mekanik özelliklere göre akma mukavemeti 355 MPa'dır. Kaynak telimizin akma mukavemeti 420 MPa'dır ve yeterlidir. Çekme mukavemeti, ana malzemenin 470-630 arasındayken kaynak teli 500MPa'dır. Eğerki kaynaklanan parça koptuğu zaman, herhangi bir risk teşkil ediyorsa, bir üst normdaki tele geçmek lazım. Charpy testine göre ana malzeme 20 derecede 27 J veriyorken, kaynak teli -40'da 47 J veriyor. Bu durumda fazlasıyla yeterlidir. Elegnation da benzer yüzdelerde olduğu için SG 2 normunda bir tel S355 JR malzemenin kaynağına uygundur.
